Factor 2: de veranderende arbeidsmarkt
Lennart: “Technologie is een stuwende factor van verandering op de arbeidsmarkt. Ongeacht welke opleiding je doet, technologische vaardigheden worden belangrijker. We zullen ons ook bewust moeten zijn van de toegevoegde waarde van de mens naast de machine. In onze opleidingen moeten we die kenmerken van de mens die je niet kunt automatiseren, ontwikkelen.”
“We moeten het onderwijs meer richten op vaardigheden dan op kennis en meer op het generieke dan het specifieke.”
Linda vult aan: “Je baan wordt niet per se vervangen door technologie, maar je moet met technologie kunnen werken. Als je kijkt naar de unieke vaardigheden van de mens kom je heel snel op de sociale en creatieve vaardigheden. We kunnen heel goed overtuigen, emotie oproepen en het onverwachte zien. Die elementen vormen de basis van innovatie. Dat is wat de mens kan en wat we moeten blijven ontwikkelen.”
Het hbo ervaart hiervan de impact: “We zullen het onderwijs meer dan we tot nu deden, moeten richten op vaardigheden dan kennis en op het generieke in plaats van de specifieke elementen.”
Noodzaak om in te spelen op verandering
Het aanpassen van het onderwijs aan de veranderende studentvraag valt in de scope van Ambitie 2025: “Ook dat zullen we met alle betrokkenen gaan vormgeven”. Toch werpen Lennart en Linda alvast een blik vooruit.
Flexibilisering en standaardisatie gaan samen
Lennart: “Als ik door de oogharen kijk, dan zie ik groeiende flexibilisering en standaardisering in het onderwijsaanbod. Er zijn meer en minder radicale varianten denkbaar. Standaardiseren we de bestaande opleidingen, zodat onze veranderkracht zich richt op nieuwe opleidingen als antwoord op nieuwe vragen van de student en arbeidsmarkt? Of gaan we voor radicalere standaardisatie, door bijvoorbeeld de eerste helft van opleidingen samen te voegen in een bredere basis? Bij die variant kunnen we onze veranderkracht richten op een diversiteit aan actuele onderwijsmodules, waaruit de student een flexibel en eigen leerpad kiest.”
De veranderende waarde van het diploma
“Vandaag de dag lees je in veel vacatureteksten de vraag naar wo of hbo werk- en denkniveau. Dat is te verklaren omdat het de voorhanden zijnde labels zijn. Maar uiteindelijk ben je op zoek naar de geschikte persoon. De waarde van het diploma zal afnemen ten opzichte van de waarde van certificaten en portfolio.” Deze voorspelling sluit aan bij eerdere interviews in de reeks over ‘het hbo van Morgen’.
Bedrijven op de stoel van hogescholen
Lennart vervolgt: “Wij zien ook dat bedrijven niet per se werken met afgestudeerden, maar ongediplomeerde high potentials aannemen om ze dan zelf op te leiden. Je kunt verwachten dat dit een trend is die doorzet. Ook met het oog op de korte halfwaardetijd van kennis, zal de waarde van een diploma eerder afnemen dan stijgen.” Dit verantwoordt de groeiende focus op het ontwikkelen van vaardigheden, boven kennis.
Wendbaarheid als uitdaging en oplossing
Avans is zich bewust van haar kracht, haar omgeving en haar kwetsbaarheid: “De concurrentie in onze markt bestaat niet uit Saxion, Fontys of Hogeschool Rotterdam. Het zijn juist de kleine nichespelers aan de rand van het bekostigde onderwijs. Vaak zijn het nog kleine spelers, maar heel anders ingericht met een compleet andere filosofie en nagenoeg gratis onderwijs.” Codam is hiervan een bekend voorbeeld.
“De concurrentie bestaat niet uit Saxion, Fontys of Hogeschool Rotterdam, maar juist uit de kleine nichespelers aan de rand van het bekostigde onderwijs.”
Avans is zich bewust van de kwetsbaarheid die in de onzekere toekomst schuilt: “Intertoys, V&D en Peek & Cloppenburg zagen de pioniers en kleine spelers in hun markten. Maar waren ze er voldoende van onder de indruk? We weten nu dat als ze van de grond komen, dat exponentieel hard kan gaan. Avans moet wendbaar en voorbereid zijn.”
Wendbare hogeschool met wendbare medewerkers
Linda: “Niemand weet exact waar Avans over tien jaar staat en hoe snel de vraag van de studenten en de arbeidsmarkt verandert. Wel weten we dat wij, juist daarom, als organisatie en individuele medewerkers wendbaar moeten zijn.”
“Hier zie je bij Avans een paradox”, zo stellen de geïnterviewden. “Een derde tot de helft van onze opleidingen staat eerste in de Keuzegids. Onze medewerkertevredenheid? Heel veel beter wordt het gewoon niet. We doen het zo goed, omdat we herkenbaar zijn en hebben vastgehouden aan de dingen die we goed doen. En toch gaan we nu in de veranderstand.”
Wendbare onderwijsondersteuning
In de scenarioplanning is ook een oog gericht op de onderwijsondersteuning: “De regiegroep Ambitie 2015 is bewust samengesteld uit mensen uit de strategische staf, de diensten en een communicatieadviseur. Dit helpt schakelen tussen het onderwijs en de onderwijsondersteuning. Want wat betekent de ambitie die we horen op het organisatiekundig vlak? Of voor Avans als werkgever, mobiliteit van personeel, huisvesting en andere facilitaire zaken? Als de scenario’s naar 2025 geformuleerd zijn, moeten we een beeld hebben wat vanuit de ondersteuning nodig is om het te realiseren.”
Dennis Went: “De positionering van Avans in de Keuzegids 2019 wijst op kwaliteit. Drieëndertig van de bijna zestig opleidingen staan in de top 3 van hun categorie. Bij een dergelijke prestatie bestaat het risico dat verandering onvoldoende van de grond komt: ‘waarom zouden we het anders doen, alles gaat toch goed?’. De inclusieve aanpak die Avans met haar regiegroep Ambitie 2025 toepast, draagt bij aan een gevoel van urgentie, eigenaarschap en draagvlak voor de nieuwe visie. Een set ingrediënten die succesvol veranderen vereenvoudigt.”